Hiện tượng ngắn mạch xảy ra khi một phần của dây dẫn mang dòng điện chạm vào dây dẫn còn lại. Tóm lại, ngắn mạch tạo ra đường dẫn điện có điện trở nhỏ nhất giữa hai điểm, có nghĩa là ngắn mạch sẽ tạo ra nhiều nhiệt hơn và dẫn đến bỏng và hỏa hoạn.
Ngắn mạch là gì
Ngắn mạch là bất kỳ dòng điện nào đi ra ngoài mạch dự định của nó với ít hoặc không có trở kháng đối với dòng điện đó.
Nguyên nhân thông thường là do dây trần chạm vào nhau hoặc các kết nối dây bị lỏng. Tác động ngay lập tức là một lượng lớn dòng điện đột ngột bắt đầu chạy qua. Điều này làm cho bộ ngắt mạch ngắt, ngay lập tức dừng tất cả các dòng điện. Tức là dòng điện đi qua hệ thống dây toàn mạch và chạy trở lại nguồn ngay lập tức bằng một con đường ngắn hơn.
Đối với thợ điện, ngắn mạch hay đoản mạch thường được định nghĩa là tình huống dây nóng tiếp xúc với dây trung tính, chẳng hạn như khi dây nóng lỏng ra khỏi đầu nối của nó và tiếp xúc với dây trung tính.
Ngắn mạch trong hệ thống điện
Các loại ngắn mạch trong hệ thống điện mà chúng ta có thể kể tên như:
- Ngắn mạch 1 pha, pha nóng chạm pha trung tính
- Ngắn mạch 3 pha, là 3 pha chạm vào nhau
- Ngắn mạch 2 pha, là 2 pha chạm nhau
- Ngắn mạch 1 pha chạm đất, có thể hiểu là một pha chạm đất
Khi nào xảy ra ngắn mạch
Ngắn mạch có thể xảy ra khi lớp cách điện trên dây nóng chảy và để lộ dây trần. Nguy cơ chính của đoản mạch là phóng điện hồ quang hoặc tia lửa điện có thể xảy ra khi dòng điện nhảy từ dây nóng sang dây trung tính. Tình trạng này rất dễ gây ra hỏa hoạn.
Ngắn mạch cũng có thể xảy ra trong hệ thống dây điện của các thiết bị riêng lẻ, chẳng hạn như đèn hoặc các thiết bị cắm điện khác. Dây điện nối dài hoặc dây thiết bị bị sờn hoặc bị hư hỏng cũng có thể gây đoản mạch.
Tóm lại chúng ta có 04 nguyên nhân chính gây ra hiện tượng ngắn mạch thường thấy như sau:
- Kết nối lỏng lẻo trên một trong hai dây trong hộp nối hoặc hộp ổ cắm có thể gây đoản mạch.
- Hiện tượng đoản mạch có thể xảy ra khi dây điện bị tuột khỏi một đầu cực trên thiết bị điện, chẳng hạn như ổ cắm. Khi nó chạm vào một dây khác, ngắn mạch xảy ra ngay lúc đó.
- Thiết bị có thể gặp sự cố về hệ thống dây điện bên trong, khiến dây nóng và dây trung tính vô tình chạm vào nhau.
- Côn trùng hoặc động vật gặm nhấm có thể nhai cách điện của dây và gây đoản mạch giữa hai dây trong bó cáp.
Bảo vệ chống đoản mạch chủ yếu bởi một bộ ngắt mạch CB aptomat, thiết bị này ngắt mạch khi dòng điện bắt đầu chạy theo kiểu không kiểm soát được. Tốt hơn nữa thì dùng cầu dao đặc biệt, bộ ngắt mạch sự cố hồ quang (AFCI) hiện nay thường được sử dụng. Nó cảm nhận được sự phóng điện hồ quang, hoặc phát ra tia lửa, và tắt dòng điện ngay cả trước khi dòng điện làm quá tải bộ ngắt.
Tại sao ngắn mạch lại nguy hiểm
Ngắn mạch là các kết nối điện bất thường cho phép dòng điện bổ sung chạy qua các công tắc, thiết bị và ổ cắm của bạn. Nhiệt lượng bổ sung do nguồn điện phụ tạo ra cũng có thể gây cháy các dây dẫn bị ảnh hưởng và đến các bộ phận dễ cháy trong nhà của bạn. Ngoài ra, ngắn mạch có khả năng phóng điện gây giật nếu bạn không phát hiện ra.
Dây điện trần hoặc bị đứt và dây bị nhai bởi chuột hay côn trùng hoặc bị hỏng cũng có thể là nguyên nhân gây đoản mạch. Vì vậy, nếu bạn phát hiện ra một dây bị đứt hoặc bị hỏng, bạn phải rút phích cắm của nó ngay lập tức.
Ngoài ra, hãy đảm bảo rằng các vật liệu dẫn điện của bạn được cách điện tốt và không có nguy cơ thiết bị điện của bạn dẫn đến đoản mạch. Điều quan trọng là phải kiểm tra thiết bị điện của bạn sau những khoảng thời gian định kỳ. Tránh cuộn hoặc gấp dây chặt chẽ, và cũng không làm quá tải mạch với quá nhiều phích cắm hoặc thiết bị điện.
Cách xử lý khi bị ngắn mạch
Đó là công việc tốt nhất nên giao cho một người chuyên nghiệp, nhưng có một số điều bạn có thể tự kiểm tra.
Ví dụ: nếu cầu dao thường xuyên hoạt động ngay sau khi được đặt lại, có thể bạn đã gặp sự cố về hệ thống dây điện ở một nơi nào đó dọc theo mạch hoặc trong một thiết bị được kết nối với nó. Hãy xem kỹ tất cả các dây nguồn được cắm vào các ổ cắm dọc theo mạch. Nếu bạn nhận thấy hư hỏng hoặc có vẻ như lớp cách điện bằng nhựa đã vỡ, hãy rút phích cắm của thiết bị, sau đó bật lại cầu dao. Nếu hiện tại mạch vẫn hoạt động, bạn có thể khá chắc chắn rằng thiết bị đã xảy ra sự cố.
Việc sửa chữa các sự cố về hệ thống dây điện thường phải được thực hiện bởi một thợ điện chuyên nghiệp. Việc sửa chữa bao gồm việc tắt mạch điện, mở ổ cắm và hộp công tắc để kiểm tra dây và kết nối, đồng thời thực hiện bất kỳ sửa chữa cần thiết nào. Bạn cũng có thể cần thay đổi bảng điện trong nhà.
Bài viết chia sẻ đến các bạn thông tin cơ bản nhất khi sử dụng điện, mà không nhất thiết phải là một kỹ thuật điện chuyên nghiệp, hay những người vận hành hệ thống điện nhà máy mới quan tâm. Ngắn mạch có thể xảy ra ở bất cứ đâu, trên bất kỳ mạch điện nào! Vì thế, có những hiểu biết nhất định giúp chúng ta có thể bình tĩnh xử lý khi sự cố xảy ra.
Thái Khương hy vọng những thông tin này có thể giúp ích cho các bạn, và luôn mong bạn sử dụng điện an toàn!
